یکی از علت های موفقیت و سازگاری زنبورعسل ، اشتیاق و توانایی آن به استفاده از شهد و گرده هزاران تیره گوناگون گیاهان است.اندازه بدن و طول زبان زنبورعسل ، در مقایسه با زنبورهای دیگر ، آن ها را قادر میسازد تا برای کسب شهد و گرده از انواع مختف گلها استفاده کنند.با آنکه زبان ها آنها کوتاهتر از زبان بیشتر زنبورهای درشت است ، اما طول آن به حدی است که چندین میلیمتر در لوله گل ها فرو می رود و به شهد می رسد.زنبورعسل همچنین به سراغ گل های کوچک و باز می رود که برای زنبورهای بزرگتر بسیار کوچک محسوب می شوند .
بطور کلی زنبورعسل برای به دست آوردن شهد و گرده باید به گیاهان وحشی یا به گیاهان زراعی مخصوص محصولات غذایی، مراتع یا استفاده های دیگر تکیه کند .
برداشت شهد آنقدر زیاد نیست که بیاییم فقط محصولاتی برای زنبورعسل کشت کنیم .اما زراعتهایی که بمنظورهای دیگر انجام میشود به طرق مختلف به حال زنبورعسل مفید می افتد.
گیاهان شهددار و گرده دار
زمین کشاورزی را که از تولید باز ایستاده باشد می توان شبدر و سایر محصولات مفید به حال زنبورکاشت .
بوته ها ، درختان و گیاهان سالانه ای که برای حفظ محیط زیست و به منظور زیباسازی به کار می روند ، برای مردم زیبایی و نشاط ، برای وحوش دانه و غذا و برای زنبورعسل شهد و گرده به ارمغان می آورند، گیاهان کنار جاده که برای نگه داری راه و کنترل فرسایش به کار می روند منبع غذای زنبورعسل هم می توانند باشند.
وجود شهد و گرده در تمام سال برای زنبورعسل اهمیت دارد اما اهمیت آن در بهار بیشتر است .در این هنگام ، ذخیره غذایی کندو معمولا اندک است و تقاضای غذا برای تغذیه زنبورهای جوان سریعا رو به رشد بالا است .هوای خنک و مرطوب بهار اغلب پرواز را محدود می کد و به این ترتیب رشد اجتماع را کند می کند.تولید عسل اضافی از گیاهان زود شکوفه مثل درختان میوه ، انواع توت ، دادلیون ، خردل و بید ، برای اجتماع حالت معمول و عادی ندارد .اما اجتماع اگر زنبور صحرایی به تعداد کافی دارد و هوا هم خوب است ، می توان از منابع زودتر از موعد شهد، عسل اضافی ذخیره کند.چنین عسل اضافی ای را نباید برداشت زیرا اجتماع زنبورها تا وقتی که جریان اصلی شهد مدتی بعد شروع نشود، از آن به عنوان غذا استفاده خواهد کرد .
زنبورها به هنگام جریان یافتن شهد بهاره
، موم ترشح می کنند و از پایین شروع به ساختن شان می کنند.اما در بهار سعی نکنید پایه کاملی در بالای اجتماع قرار دهید مگر آنکه شما هم زنبورها را تغذیه کنید.معمولا دو یا سه قاب کفایت می کند.زنبورعسل در هر بار به سراغ تعداد زیادی تیره ی گیاهان می رود و این کار در سراسر فصل تغذیه ادامه می یابد.سیستم ارتباطی درون اجتماع رفته رفته زنبورهای غذا یاب را متوجه گیاهانی می کند که بیشترین مقدار شهد و گرده را به دست می دهند و غلظت قند د شهد آن ها بیشتر است .گیاهانی که موقع کمبود شهد بسیار جلب توجه می کنند ، در صورت شکوفه کردن گیاهان مطلوب تر ، مورد توجه زنبورها قرار نمیگیرند .وقتی از گیاهان شهددار و گرده دار صحبت می کنیم ، منظورمان تمام گیاهانی است که زنبورها به سراغ آن ها می روند .بیشتر آن ها برای زنبورها اهمیت درجه اول ندارند و منابع کوچکتر گرده و شهد به حساب می آیند .
گیاهان عمده شهد دار و گرده دار
گیاهان عمده شهد دار و گرده دار آن هایی هستند که معمولا در شعاع 1.5 مایلی (2.5 کیلومتری ) اجتماع فراوانند و بازده گرده و شهد آن ها برحسب هر گل یا گلهای مختلف نسبتا بالا است.
بررسی جمع آوری گرده توسط زنبورعسل در انگلستان نشان داد که گیاهان حاوی مقادیر مناسب گرده باید در فاصله 1.4 مایلی (400 متری ) کندو رشد کنند تا زنبورها به سراغ آن ها بروند .بیشترین مقدار گرده از منابع شهد اصلی و از منابع پربرکت نزدیک کندو جمع آوری شده است .در مجموع ، این موضوع در مورد ایلینیویز هم صدق می کند.
گیاهان جنوب ایلینیز 3 تا 4 هفته زودتر از گیاهان شمال ایلینویز شکوفه می کنند.تاریخهایی که اینجا از آن نام می بریم ، مربوط به ایلینویز مرکزی است .در اواسط مارس (اواخر اسفند )، اولین منابع گرده و شهد عبارتند از افرا، نارون و بید، شکوفه اولین میوه هایی چون زردآلو ، در آوریل(فروردین) شروع می شود و تا ماه مه (اردیبهشت)هم شکوفه می کند.داندلیون در جاهای محافظت شده زودتر رشد می کند اما اوج شکوفه کردن آن در ماه مه ( اردیبهشت)است.شهد آن و نیز شهد شبدر سفید هندی و شبدر شیرین منبع اصلی شهد تا اواسط ژوئه (اواخر تیرماه)است.در آن موقع شبدر قرمز و سو یا زنبورها را برای گرده و شهد به خود جلب می کنند در حالی که شبدرهای جالب توجه تر بذر می دهند و دیگر به زنبورها غذا نمی رسانند .
سویاهای دیر شکوفه
سویاهای دیر شکوفه و همیشگی نظیر کلارک ، کنت و وین برای زنبور عسل بیشترین اهمیت را دارند.
شو یا منبع عمده شهد برای زنبورها محسوب می شوند ، شاید به خاطر این که 5 تا 6 میلیون آکر (جریب)از آن در ایلینیوز در دسترس زنبورها است.شبدر قرمز مقدار زیادی گرده و مقادیر قابل ملاحضه ای شهد از شکوفه محصول دوم به دست می دهد.در ایلینویز مرکزی ، کاسنی منبع مهم گرده محسوب می شود و احتمالا مقداری شهد هم می دهد.در کشورهای دیگر ، کاسنی منبع قابل توجه شهد به حساب می آید اما در این کشور کلا چنین نبوده است .
گزنه، کاج اسپانیایی و مینا، در میان گیاهان مهمترآخر از همه شکوفه می کنند .این گیاهان ، بسته به وضع هوا و رطوبت خاک ، در اوت و سپتامبر (مرداد و شهریور) شهد می دهند.
زنبورعسل دو ماده دیگر نیز از گیاهان جمع می کند.یکی از این دو ، انگم نام دارد.انگم، شیره نباتی اضافه ای است که شته و سایر حشراتی که از گیاهان تغذیه می کنند ترشح می کنند.انگم در درختانی نظیر بید، نارون، صنوبر، و کاج بیشتر است اما در یونجه و سایر محصولات هم ممکن است یافت شود.ماده دوم پروپولیس نام دارد .پروپولیس یک صمغ یا چسب گیاهی است که از غنچه ها و سایر قسمت های درختانی نظیر سپیدار و زبان گنجشک جمع آوری می شود .زنبور پروپولیس را در پاهای عقبی خود می گذارد اما برای خالی کردن آن در کندو احتیاج به کمک دارد .زنبور از تجهیزات زنبورداری کنار نهاده شده و رو باز پروپولیس جمع و مصرف می کند.
وقتی شهد در دسترس نباشد (که معمولا در پایین چنین است)زنبورعسل انواع وسیع مواد شیرین را جمع می کند. زنبورآب سیب ، گلابی، انگور و سایر میوه هایی را که ترک خورده اند یا توسط پرندگان و حشرات سوراخ شده اند، می مکد.وقتی زنبورهای عسل سوراغ شیره شکر در کنسروسازی ها ، یا سراغ مشروب های ریشه گیاهان و سایر نوشیدنی ها در رستوران های سر باز یا حتی سراغ نان های مربایی در فروشگاه های سرباز می روند ، مسایلی پیش می آید.
ازدحام و جلوگیری از آن
ازدحام، روش طبیعی انتشار و تکثیر اجتماع های زنبورعسل است .انتخاب طبیعی ، به سود حفظ روند ازدحام عمل کرده است زیرا اجتماع هایی که ازدحام نکرده اند بدون آن که اجتماع جدیدی از خود بگذارند مرده اند.قرنهاست آدمی زنبورهاییرا انتخاب کرده است که بهترین ازدحام ها را برای افزایش شمار اجتماع ها به دست داده است.استفاده از کندوها با قاب متحرک اینک به ما امکان میدهد تا اجتماع ها را در آینده تقسیم کنیم ، و باید سعی کنیم مانع ازدحام شویم یا آن را کنترل کنیم زیرا اجتماع را ضعیف می کند و تولید عسل را کاهش میدهد .هر ازدحام شامل ملکه پیر ، تعدادی زنبورنر و 50 تا 90 درصد زنبورهای کارگر اجتماع می شود .اینها ناگهان به صورت گروهی اجتماع را ترک می گویند و روی برخی اشیائ مثل شاخه درخت به طور موقت خوشه می سازند ، بعد جدا می شوند و به طرف خانه جدیدی که زنبورهای پیشاهنگ انتخاب می کنند حرکت می کنند.
چندین ازدحام از یک کندو
گاه چندین ازدحام از یک کندو و در مدت یک هفته یا بیشتر ، اجتماع را ترک می کنند و بسیاری از آن ها دارای ملکه های جوان و جفتگیری نکرده نیز هستند .برای تدارک ازدحام ، سلول های ملکه ساخته می شوند و نخستین ازدحام اغلب موقعی اجتماع را ترک می کند که سلول ها بسته شوند ازدحام در اواخر بهار و اوایل تابستان شایع تر است .عوامل زیادی در ازدحام تاثیر می کند .ملموس ترین عامل ، شلوغی و کم جایی زنبورهای بالغ کارگر است .
در آزمایشگاه هایی که برای بررسی ازدحام انجام شد، اجتماعی که در یک کندوی کوچک نهاده شده در مدت کوتاه 24 ساعت ازدحام حاصل کرد .ازدحام به مقدار و توزیع ترشحات غددی ملکه نیز مربوط است.وقتی کمبود ترشح مشاهده شود ، زنبورها در تدارک ازدحام و تعویض اندازی به ساختن سلول های ملکه می پردازند .
اجتماع هایی که ملکه آن ها پیش از یک سال عمرکرده است
اجتماع هایی که ملکه آن ها پیش از یک سال عمرکرده است بیشتر مستعد ازدحام هستند تا اجتماع هایی که ملکه جوان دارند .دوره فصلی رشد اجتماع ، وضع هوا و نژاد ملکه نیز عوامل دیگری هستند که با ازدحام ارتباط دارند .اجتماعی که در اوایل فصل زود بزرگ می شود، نسبت به اجتماعی که بعدا به اوج خود می رسد بیشتر مستعد ازدحام است.بندرت می توان به طور کامل جلو ازدحام را گرفت اما با روش های سنجیده می توان آن را به سطح قابل قبولی کاهش داد.
برای کاهش ازدحام ، باید زودتر به فکر باشید که برای زنبورهایتان ملکه جوان تهیه کنید و همیشه فضای کندو کافی باشد .این تدابیر مسئله را تخفیف خواهد داد اما آن را حل نخواهد کرد .باید علائمی را نیز که نشان می دهد اجتماع در تدارک ازدحام است یا به زودی در تدارک آن خواهد بود ، تشخیص دهید .یکی از علائم مشخص تجمع زنبورهایی است که کندو را کاملا پر می کنند .وقتی کندو را باز می کنید ، ممکن است به تعداد زیاد بیرون بیایند .اجتماعی که خیلی شلوغ شده است ، زنبورهایی دارد که بر تخته فرود و در جلو کندو و نزدیک مدخل خوشه می سازند .در هوای بسیار گرم ، این نوع ((آویزان شدن ))اقدامی است برای خنک کردن کندو و ممکن است ربطی به شلوغی داخل نداشته باشد .
