انتقال کندوهای زنبورعسل

نکات مهم در انتقال کندوها

با کوچ دادن کندوها در زمان های مختلف به نقاط مناسب می توان از آن ها استفاده های فراوانبرد. اين نقاط از لحاظ استعداد عسل دهی از مدت ها قبل توسط زنبوردار شناخته شده و زنبوردار بايدتقويمی برای کوچ يا کوچ های ساليانه اش طرح ريزی نمايد به طوری که از قبل برايش معلوم باشد که درچه فصلی کندوهايش را به چه نقطه ای بايد کوچ دهد. اين کوچ ها بايد به نقاطی انجام گيرند که از لحاظ گل و گياه غنی باشند.

الف) قبل از انتقال

١. عسل مازاد کندوها بايد قبلاً برداشت شود وگرنه به علت سنگين بودن در بين راه خواهد ريخت وموجب خفه شدن و از بين رفتن زنبوران خواهد شد.

٢ .هنگام بستن سوراخ های پرواز و بستن در کندو از کوبيدن ميخ با چکش به علت سر و صدايی که به وجود می آورد بايد خودداری کرد. زيرا اين کار باعث عصبانيت زنبوران می شود. برای

بستن سوراخ پرواز بهتر است از پونز استفاده شود و برای بستن در کندو از تسمه های مخصوص که شبيه کمربند است و يا نوارهای فلزی استفاده شود.

٣. برای جلوگيری از تکان های قاب ها درداخل کندو که باعث عصبانيت زنبوران و جلوگيری از به هم خوردن قاب ها که نتيجه آن له شدن زنبوران و مرگ ملکه می شود، بايد تعداد قالب های کندوهايی را که داخل آن ها کم تر از ده قاب دارد به ده قاب رساند که اين عمل را می توان با قاب های با شان بافته و حتی قاب خالی انجام داد.

٤. کندوهای بسيار قوی علاوه بر دريچه های مخصوص تهويه بايد دارای در مخصوص توری برای تهويه کافی باشند تا در حين مسافرت از گرمای زياد و عدم تهويه خفه نشوند، به هرحال قبل از انتقال کليه سوراخ های پرواز را چه با تور سيمی و چه با دريچه های سوراخ دار بايد بست.

٥ . کليه قسمت های کندو را بررسی تا عاری از سوراخ و منفذ باشد. به طوری که زنبورها در بين راه نتوانند از آن ها خارج و ناراحتی فراهم کنند. قبل از انتقال بايد کندوها را به طور صحيح بسته بندی کرد و در داخل کاميون کندوهای سنگين وزن را در زير و سبک تر را روی آن ها قرار دهيم. ضمناً بايد سوراخ پرواز کندوها به طرف جلوی کاميون قرار گيرند تا شان ها در اثر ترمز کاميون به هم ديگر برخورد نکند.

ب) هنگام انتقال (کوچ)

١ بهترين موقع انتقال کندو بعد از غروب آفتاب و در تاريکی شب است تا کليه زنبوران کارگر که برای آوردن دانه ی گرده و شهد گل و … به بيرون پرواز کرده بودند به کندو بازگشته باشند يا اين که صبح زود قبل از طلوع آفتاب و پرواز زنبوران اقدام به انتقال کرد.

٢ .در مسافت های طولانی بيش تر از يک شبانه روز بهتر است برای يک پرواز کوتاه کندوها را تخليه نمود. ضمناً شب همان روز می توان به مهاجرت ادامه داد. برای تهويه هوای داخل کندو می توان با گذاشتن طبقه خالی، فضا و هوای مورد نياز زنبوران را تأمين کرد. در صورت نياز می توان مقداری آب ولرم را به صورت اسپری بر روی زنبوران پاشيد که آب مورد نياز لاروهای داخل کندو بدين وسيله تأمين شود.

ج) بعد از انتقال

بعد از پايان انتقال و قراردادن کندوها در محل تازه، بهتر است طوری برنامه ريزی شود که کندوها در شب به محل جديد برسند و محض رسيدن به محل استقرار کندوها را به ترتيب مستقر کرده و بلافاصله ازيک طرف شروع به باز کردن سوراخ پرواز آن ها می کنيم. نحوه بازکردن سوراخ پرواز بدين نحو است که با يک دست آب را به صورت اسپری به سوراخ پرواز می پاشيم تا زنبوران احساس بارندگی کرده و يک مرتبه از سوراخ پرواز بيرون نيايند. عمل اسپری کردن زنبوران لازم است در زمانی که کندوها روز به محل جديد می رسند، نيز انجام شود. بازديد از کندوها را بهتر است حداقل يک روز بعد انجام داد. هرگاه زنبوران با ملکه يک جا خفه شده باشند، بايد بلافاصله زنبورهای تلف شده را تکان داده و شان های تخم ريزی شده را به کندوهای سالم انتقال داد.

رعايت نکات مهم در استقرار کندوها

١. چگونگی روند وضع جوی منطقه: مهم ترين عاملی که قبل از عوامل ديگر بايد توسط زنبوردار مورد بررسی قرارگيرد وضع جوی منطقه است زيرا وجود شرايط نامساعد در منطقه استقرار، عامل بازدارنده ای برای فعاليت زنبور عسل خواهد بود و باعث عدم جريان يافتن شهد گياهی و توليد دانه ی گرده می شود. البته پيش بينی منطقه از نظر تغييرات جوی محدود است که بهتر است زنبوردار از تجربيات گذشته و آمارهای هواشناسی موجود در منطقه را مد نظر قرار دهد.

به طورکلی، مهم ترين عوامل نامساعد جوی در منطقه محل استقرار کندوها عبارتند از:

الف) گرما و سرمای زياد:

در نواحی گرم بهتر است کندوها را در محل سايه گير قرار دهند و در نواحی سردسير که دارای زمستان طولانی است، در پناه ساختمان ها و ديوارها و رو به جنوب قرار داد تا از نور آفتاب بيش تر استفاده کنند.

ب) بارندگی زياد ومستمر

ج) بادهای شديد و طوفانی:

استقرار کندو بايد به گونه ای باشد که جهت باد عکس جهت سوراخ پرواز باشد تا باد نتواند مستقيماً به داخل کندو نفوذ کند زيرا به وجود آمدن جريان باد در داخل کندو چه گرم و چه سرد باعث تغييردادن حرارت داخل کندو می شود (تغيير ميکرو کليمای داخل کندو) که نتيجتاً سبب تأثيرات مستقيم و نامطلوبی در وضع فعاليت ساکنين کندو خصوصاً در مورد رشد نوزادان می شود. باد يکی از خطرناک ترين عوامل برای محدود کردن فعاليت زنبوران خصوصاً در مورد افزايش جمعيت کندو است. لذا توصيه می شود از استقرار کندوها در محل های باد خيز جداً خودداری شود.

د) وجود مه و شرجی بودن منطقه

ه) وجود هوای كثيف (دود، گرد و غبار)

٢. چگونگی پوشش گياهی منطقه:

دومين عاملی که پس از شرايط جوی دارای اهميت است، وجود گياهان و گل های مختلف است که به عنوان پوشش گياهی و منابع شهد که ماده اوليه عسل طبقی (عسل گل) را تشکيل می دهند، مورد استفاده زنبور عسل قرار گيرند. از آن جا که پوشش گياهی منطقه صد درصد به وضع جوی منطقه بستگی دارد در نتيجه، قضاوت در يک فاصله ی زمانی کوتاه نمی تواند درست باشد، بنابراين هوشياری زنبوردار تنها عاملی است که می تواند در اين مورد سرنوشت ساز باشد.

٣. وجود آب تميز در منطقه:

يکی از عواملی که درانتخاب محل استقرار کندوها بايد درنظر گرفت وجود آب تميز و قابل دسترس برای زنبوران به خصوص در زمان فعاليت ملکه برای توليد و رشد نوزادان است. در صورت کمبود آب، زنبوردار مجبور است با استفاده از تانکر آب و ايجاد آبشخوار ثابت با متحرک آب مورد نياز زنبوران را تأمين کند.

٤ .رعايت اصول بهداشتی:

از آن جا که زنبور عسل موجودی است که نسبت به بيماری ها حساس است، لذا برای پيش گيری زنبوران از بيماری ها بهتر است محل استقرار آن ها هميشه پاکيزه نگه داشته شود.

٥ . وجود گل کافی با توجه به تعداد کندوهای مستقر در منطقه:

چنان چه محل دارای گل کافی نباشد، درنتيجه ميزان توليد عسل پايين آمده و ضرر آن متوجه کليه زنبورداران منطقه می شود. يکی از راه های شناسايی چراگاه خوب اين است که مقداری شربت يا عسل در خارج از کندو قرارمی دهيم. اگر چراگاه ضعيف باشد زنبوران به سراغ شربت می آيند و اگر چراگاه قوی باشد، زنبوران اصلاً به سراغ شربت و عسل نمی آيند.

رعايت نکات مهم در استقرار کندوهای دائمی يا ثابت

علاوه بر نکات فوق برای تأسيس زنبورستان دائمی نکات زير بايد رعايت شود:

١ .احداث تأسيسات لازم: به منظور راحتی در کارهای مربوط به زنبورستان لازم است کليه تأسيسات مورد نياز زنبورستان ساخته و نسبت به تهيه وسايل زنبورداری اقدام شود. تأسيسات مورد نياز زنبورستان های دائمی عبارتند از: جايگاه تابستانی و زمستانی، اطاق کار، کارگاه، انبار، سرپناه، اطاق ضد عفونی قاب ها، توالت، دوش و آبشخوار.

٢ .حصارکشی اطراف زنبورستان: برای جلوگيری از ورود افراد متفرقه و يا حيوانات به تأسيسات زنبورستان بهتر است اطراف آن حصارکشی شود.

آماده کردن کندوها برای زمستان گذرانی و نگه داری آن ها در زمستان

آماده کردن کندوها برای زمستان گذرانی قبل از شروع تغذيه زمستانی انجام گرفته و بايد به نکات اساسی زير توجه کامل کرد:

١. اطلاع از وضع داخلی کندو (ملکه، جمعيت، مقدار عسل، بيماری و آفات).

٢ .کليه صفحات موم آج دار و شان های خالی (پوکه) را از کندو خارج کرد و به برآمدگی بالای شان ها که در زير پارچه و يا زير سقف داخلی از موم توسط زنبوران درست شده است، نبايد دست زد (محل عبور زنبوران در زير پارچه يا سقف داخلی).

٣. دو شان گرده که در افزايش جمعيت در سال آينده (نبودن گرده در آغاز پرورش نسل) بی نهايت ضروری است در کندو قرار داده شود و پروتئين اين گرده ها پس از تغذيه در بدن زنبور عسل تبديل به لايه چربی شده و برای زمستان گذرانی آن ها لازم و ضروری است.

٤. برای جلوگيری ازکپک زدن شان (خصوصاً شان های نزديک به ديواره کناری کندو که بيش تر مورد هجوم قارچ قرار می گيرند) يک شان از هر طرف برداشته تا محل تهويه به خوبی انجام گيرد. در کندوهايی که کم تر از ١٠ شان دارند، يک شان از طرفی که به ديوار داخلی نزديک است برداشته و باقی مانده فضای موجود را به وسيله ديواره چوبی محدود می کنيم.

٥.  در کندوهای طبقه دار چنان چه جمعيت به اندازه کافی (دو قسمت) وجود داشته باشد، احتياج به برداشتن طبقه نيست فقط شان های کناری (بدنه و طبقه) برای تهويه برداشته می شود.

٦ . در صورت بودن پنجره ملکه بين طبق و بدنه بايد آن را نيز برداشت. بعد از عمليات فوق تغذيه زمستانی براساس تعداد شان های حاوی زنبور شروع می شود. توجه

به نکات زير در اين مورد الزامی است:

١. شربت به نسبت ٣ به ٢ تهيه شود. ( ٣ قسمت شکر ٢ قسمت آب).

٢ .داروهای پيش گيری از بيماری همراه با شربت داده می شود (بديهی است در طول فصل زمستان) دادن دارو همراه با تغذيه زمستانی زنبوران کندو را تا آغاز فعاليت بعدی (بهار سال آينده) سالم و قوی نگه می دارد. لازم به توضيح است که زنبوران شروع فعاليت خود را در اول بهار نسبت به جمعيت خود افزايش داده و اين افزايش به صورت تصاعدی است.

٣. بهتر است تغذيه کندو (قوی و ضعيف) در مدت ٧ الی ١٠ روز انجام گيرد.

٤. تعداد دفعات شربت دادن بستگی به بزرگ يا کوچک بودن ظروف غذاخوری دارد پس بهتر است در کندوهای قوی از ظروف بزرگ تر و در کندوهای ضعيف از ظروف کوچک تر استفاده و هر روز آن ها را تغذيه کرد.

٥.  تغذيه زمستانی را يک هفته پس از استخراج عسل که هنوز هوا گرم است و امکان فعاليت زنبوران وجود دارد، شروع کرد. اين کار در تبخير سريع آب شربت بسيار مؤثر است.

٦ . دريچه ی پرواز را برای جلوگيری از ورود حيوانات موذی از قبيل موش و غيره به صورت انفرادی قرار داده و از بستن دريچه پرواز خودداری کرد.

٧ .تغذيه زمستانی را در محلی که کندوها در طول مدت زمستان در آن جا نگه داری می شوند، انجام داد. زيرا بعد از تغذيه کندوها سنگين شده و در موقع انتقال امکان شکستن شان و از بين رفتن زنبوران وجود دارد.

نگه داری کندو در زمستان در مناطق سردسير

زمستان فصل استراحت زنبورهاست و مراقبت از زنبوران در اين فصل از اهميت ويژه ای برخوردار است. زيرا همين زنبورها هستند که اساس جمعيت سال آينده کندو را تشکيل می دهند. زنبوران زمستانی معمولاً در اواخر تابستان متولد می شوند و به دليل اين که از تغذيه کافی برخوردارند، دارای يک لايه چربی در بدن هستند که آن ها را از سرما حفظ می کند و هم چنين به علت عدم تغذيه و پرستاری نوزادان داخل کندو تا بهار سال بعد زنده می مانند. يکی از مهم ترين مسايل مورد توجه در تغذيه زمستانی زنبورها اين است که چنان چه تغذيه آن ها از حد معمول بيش تر شود باعث پرشدن کيسه مدفوع شده و چون هوا سرد است و قدرت پرواز و تخليه را ندارند در داخل کندو عمل دفع را انجام داده و محيط آلوده شده و باعث تلفات زنبوران می شود. يکی از عللی که سبب افزايش مصرف غذای زمستانی زنبوران می شود تحريک آن ها به وسيله عواملی چون سر و صدای ماشين آلات، هجوم جانوران از قبيل موش، پرندگان و امثال آن ها به کندو و ضربه ها و تکان های بی مورد و … است که به نوبه خود سبب تحريک زنبوران کندو شده و مصرف غذای آن ها افزايش می يابد.

تشکيل خوشه زنبورها در زمستان:

موقعی که درجه حرارت محيط از ميزان معينی کم تر شود، زنبورها در روی شان ها روی هم جمع و تشکيل توده متراکمی را می دهند، اين عمل برای جلوگيری از اتلاف حرارت بوده و باعث می شود که خود را بهتر گرم نگاه دارند. هنگامی که ميزان حرارت از ١٢ درجه کم تر شد زنبورها روی هم جمع شده ولی کاملاً به هم فشرده نيستند. با پايين آمدن درجه حرارت به کم تر از ٧ درجه زنبورها کاملاً به هم چسبيده و به شکل گلوله درمی آيند و هرچقدر هوا سردتر شود، متراکم تر می شوند.

قسمت خارجی خوشه را قشری محافظ می پوشاند و زنبورهای قسمت مرکزی در نتيجه مصرف عسل توليد حرارت کرده و توده داخلی را گرم نگاه می دارند. ضمناً زنبورهای قشر خارجی خوشه برای غذا خوردن و گرم کردن جای خود را با زنبوران داخل خوشه عوض می کنند و اين گردش و تغيير همه جا هميشه ادامه دارد. ضمناً زنبوران قسمت خارجی از طريق بخش فوقانی شان ها داخل خوشه می شوند. لذا هرگز نبايد برجستگی های بالای شان ها را که در اوايل پاييز به وسيله زنبوران ايجاد شده است، تميز کرده و يا از بين برد و در صورت برداشتن برجستگی های بالای شان بايد روی شان ها را به وسيله چوب يا شاخه پوشاند تا فاصله بين پارچه با روی شان ها محفوظ بماند. در صورت عدم توجه به مسائل فوق امکان دارد کلنی از بين برود. نکات و مراقبت هايی که بايد برای نگاه داری زنبورها در زمستان انجام داد:

١. محافظت کندوها از باد.

٢. بايد کندو را به نحوی مستقر کرد که تخته پرواز آن شيبی به طرف جلوی کندو داشته باشد تا نه تنها آب برف و باران به داخل کندو نفوذ نکند بلکه قطرات آبی که درنتيجه ی تنفس زنبوران توليد می شود، درجلوی سوراخ پرواز منجمد نشده زيرا در اين صورت مانع ورود هوا به داخل کندو می شود.

٣. کندوها را بايد در محلی نگه داری کرد که از نور مستقيم خورشيد دور باشند. البته چنان چه ضخامت بدنه کندو ٣ سانتی متر باشد، می توان آن را در هوای آزاد و در مقابل نور مستقيم خورشيد قرار داد. در اين صورت در جلوی سوراخ پرواز آن تخته ای قرار می دهند که مانع ورود برف و باران به داخل کندو شود و هوای مورد نياز زنبوران نيز از اطراف تخته وارد کندو شود.

٤. هرگز نبايد در فصل زمستان اقدام به بستن سوراخ پرواز کنيم و در صورت وجود برف در جلوی سوراخ پرواز، بايد سريعاً به پاک کردن آن اقدام کنيم. غفلت در اين کار ممکن است باعث مرگ کلنی شود. برای مطمئن شدن از زنده بودن جمعيت کندو در زمستان هرگز نبايد اقدام به برداشتن درب کندو کرد. بدين منظور کافی است گوش خود را به جدار کندو گذاشته و با زدن ضربه ای کوچک به وسيله انگشتان که باعث صدای زنبور می شود، پی به زنده بودن جمعيت ببريم.