زنبورداری ارگانیک ، عسل ارگانیک

اگرچه به نظر می رسد هیچ چیز طبیعی تر ، خالص تر ، سالم تر و پاکتر و شیرین تر از عسل طبیعی وجود ندارد .ولی با این وجود از قدیم الایام تاکنون از چهار ویژگی طبیعی بودن ، خالص بودن پاک و سالم بودن و شیرین بودن به عنوان معیارهای سنجش کیفیت عسل بهره گرفته شده است.امروزه هم تولید کنندگان ، هم بازار و هم مصرف کنندگان بترتیب به دنبال تولید و مصرف عسل ارگانیک هستند.

در صنعت زنبورداری نیز نظیر آنچه در 50 سال گذشته در بخش کشاورزی اتفاق افتاده ، برای حل مشکلات مربوط به آفات و بیماری های زنبورها وهمچنین برای پاسخگویی به نیاز روز افزون مصرف کنندگان ، گرایش فزاینده ای به مصرف مواد شیمایی ایجاد شده است .این رهیافت به همراه پدیده جهانی شدن تجارت ، موجبات گسترش برخی آفات و بیماری های زنبورعسل نظیر ” کنه واروا ” را فراهم ساخته اند ، در نتیجه ، زنبورداران مجبورند برای کنترل آفات و بیماری ها ، مقداری از مواد شیمیایی را در درون کندوها به کار گیزند که بخشی از این مواد به عسل تولیدی راه خواهد یافت.

زنبورداری ارگانیک ، پدیده به ظاهر جدیدی به منظور مواجهه با تغییرات جهانی مدیریت زنبورداری و بویژه گسترش آفات و بیماری ها و  کنترل آن ها می باشد. امروزه ، گرایش به سمت روش های ارگانیک زنبورداری در کشورهای مختلف ( البته همراه با عیب و نقض ) آغاز شده است .

بر اساس آمار فائو فقط 6 درصد از زنبورداری های کشورهای اروپایی از نوع زنبورداری ارگانیک گواهینامه دار می باشند و در کشورهای در حال توسعه تقریبا هیچ زنبورداری ارگانیک گواهینامه داری وجود ندارد ، با وجود این ، بیشتر عسل های صادر شده از کشورهای در حال توسعه ، حتی آن هایی که فاقد گواهی هستند ، از نظر کیفیت ، دست کمی از عسل های ارگانیک کشورهای اروپایی ندارند .

زنبورداری ارگانیک برای تولید محصولات مختلف خود شامل عسل ، موم، گرده، بره موم و ژله رویال می بایست از اصول و معیارهای مشابهی که برای تولید محصولات دامی ارگانیک تعیین شده و نیز از قوانین تولید غذاهای ارگانیک ، تبعیت نماید .لذا روش های مدیریتی ، منابع غذایی ، مواد مصرفی ، روش های پیشگیری و درمان بیماری ها باید با دقت کامل انتخاب و بکار گرفته شوند.

یکی از اهداف اصلی زنبورداری ارگانیک ، تولید عسل ارگانیک ( فروش عسل طبیعی )است . منظور از عسل ارگامیک ، عسلی است که با توجه به قوانین و دستورالعمل ها و استانداردهای موجود تولید ، عمل آوری ، بسته بندی و عرضه گردیده است .تولید کنندگان ، کارخانه داران و عمل آورندگان عسل ارگانیک موظف اند که خود را به ثبت برسانند و کلیه اسناد و مدارک مربوط به تولید عسل ارگانیک خود را جهت پیگیری ها و بررسی های بعدی در نزد خود محفوظ نگه دارند. هر نوع تخلف و سرپیچی از قوانین و مقررات و استانداردهای تعیین شده به ابطال پروانه کسب و جمع آوری تولید از سطح بازار منجر خواهد شد . تمام کشاورزان و زنبوردارانی که مجوز تولید ارگانیک دارند و کارخانجات و عمل آورندگان عسل ارگانیک به صورت سالیانه مورد بازدید و بررسی قرار می گیرند.گاهی نیز این یازدیدها و بررسی ها به صورت تصادفی و بر اساس نمونه گیری انجام می شود. در بازدیدها و بررسی هایی که از این محل ها انجام میشود میزان رعایت و یا تخلف و سرپیچی از استانداردها، وضعیت عناصر مجاز و غیر مجاز مصرفی ، محیط کارو تولید ، وضعیت نگه داری ، نحوه ی عمل آوری و بسته بندی و توزیع نیز مد نظر قرار می گیرند .استانداردها مرتبا به روز می شوند و توسط متولیان آن به اجرا در می آیند .نوشتن واژه ها و عبارت های عام پسندانه ای نظیر عسل طبیعی ، خالص ، ارگانیک ، بدون دخالت ماشین ، و یا با نوشتن آدرس تولید کننده، تلفن تولید کننده نظایر آن در جلب مشتریان موثر است ولی تولیدکنندگان و عمل آورندگان عسل حق ندارند از این واژه ها و عبارت ها سو استفاده نمایند.

اگرچه تعداد محدودی از زنبورداران جهان از اصول و قوانین تولید عسل ارگانیک تبعیت می کنند ولی بدون شک ، بازار مصرف عسل ارگانیک روز به روز داغ تر می شود و شمار مصرف کنندگان عسل ارگانیک افزایش خواهد یافت . به تبعیت از این موضوع ، در سالهای اخیر شمار موسسات ، سازمان ها و یا نهادهای قانون گذار ، تعیین استاندارد و صدور مجوز تولید عمل آوری عسل ارگانیک افزایش یافته است. تشکل های فوق الذکر در سطوح مختلف بین المللی ، منطقه ای ، ملی و محلی فعالیت دارند.

غذاهایی که از خارج از اروپا به اتحادیه وارد می گردد بر اساس قوانین و استاندارد های موجود آن اتحادیه ، مورد بازبینی قرار می گیرد. برای این که محصولات غیر ارگانیک به اشتباه به جای محصولات ارگانیک خریداری نگردد ، معمولا محصولات به صورت بسته بندی شده خریداری می گردند و در روی بسته ها باید اعداد و نشانه های محصول بویژه مرجعی که آن را تایید کرده ، مشخص باشد .در فروشگاه هایی که محصول به صورت فله ای عرضه و بفروش می رسد، فروشندگان موظف اند مدارک مربوط به صدور گواهی را به مشتریان ارائه نمایند.در مواقعی که اطلاعات ارائه شده توسط فروشنده نتواند مشتری را متقاعد کند ، فروشنده موظف است که اطلاعات دقیقی از محل تامین محصول را در اختیار مشتری قرار دهد تا مشتری شخصا از ارگانیک بودن محصول اطمینان حاصل کند.از نظر اتحادیه اروپا ، تمام تولید کنندگان محصولات ارگانیک و کسانی که این گونه محصولات را عمل آوری ، بسته بندی ، بازاریابی و بازاررسانی می کنند و به فروش می رسانند و حتی کسانی که احیانا آنها را پخت می کنند باید مجوز لازم را از مراجع قانونی مربوطه ، دریافت کرده باشند .

استانداردهای زنبورداری (زنبورداری ارگانیک) و عسل ارگانیک

در زیر مجموعه ای از توصیه ها و استانداردها که تولید کنندگان و عمل آورندگان عسل باید مد نظر داشته باشند ذکر گردیده است که این توصیه ها و استانداردها از منابع و مراجع و نیز از استانداردهای مورد نظر تشکل های مختلف که مسئولیت تعیین قوانین و استانداردهای عسل ارگانیک را به عهده دارند استخراج گردیده است . امید است که در کشور ایران نیز بر اساس قوانین جهانی و متناسب با شرایط اقتصادی – اجتماعی کشور ، قوانین ، آئین نامه ها و استانداردهای عسل ارگانیک ، تعیین و بکار گرفته شوند.

تامین زنبورها و ملکه

• آمیخته گیری و برگزینی کلنی های زنبور، که منجر به افزایش مقاومت آن ها گردد بلامانع است .
• زنبورداران باید برای پیشگیری از انتشار بیماری ها ، با در نظر گرفتن تنوع ژنتیکی ، سعی کنند از ملکه های تولیدی خودشان استفاده نمایند.
• تامین زنبور از کندوهای ارگانیک و از شان های تخم کندوهای معمولی غیر آلوده ، بلامانع است .
• تامین زنبور از بچه زنبورهای وحشی یا مهاجر دستگیر شده ای که صرفا از شان های تخم بیرون زده باشند ، بلامانع است.
• زنبورها و ملکه مورد استفاده باید منشاء ارگانیک (زنبورداری ارگانیک) داشته باشند . چنانچه دسترسی به کلنی های ارگانیک امکان پذیر نباشد بناچار بایداز کلنی های غیر ارگانیک استفاده کرد منتها طی چند مرحله باید سعی کرد آن ها را اصلاح نمود.

ساخت و مدیریت کندوها

1-کندوها اصولا باید با استفاده از مواد طبیعی ساخته شوند .استفاده از چوب و یا تخته هایی که با مواد مصنوعی شیمیایی عمل آوری شده اند ، ممنوع است .از الوارها یا تخته هایی که با استفاده از خرده چوبهای مصنوعی پرس شده ساخته شده اند نباید به منظور ساخت کندو استفاده کرد .از چوب هایی که برای افزایش مقاومت آن ها ، از مواد شیمیایی و سمی استفاده شده نیز نباید برای ساخت کندوها بهره گرفت.

2-استفاده از ترکیبات سمی با دوام در ساخت و شستشوی کندو ، ممنوع است.

3- رنگ کردن صحیح کندوها عمر آن ها را افزایش می دهد.اختلاف رنگ کندوها نیز به جهت یابی راحت تر زنبورها کمک می کند

4-زنبورداران ورق های مورد نیاز در ساخت شان ها را باید از کندوهای خودشان تهیه کنند و یا اینکه آنها را از منابع و مراکز مجاز فروش ، خریداری کنند.

5-ورقه های شان باید با استفاده از موم خالص زنبورها ، و قالب ها نیز باید با استفاده از چوب نو و سالم ساخته شوند.استفاده از شان ها  و قاب های پلاستیکی و یا شان ها و قاب هایی که از منشاء آن ها اطلاعی دردست نیست ، ممنوع است.

6-چنانچه قرار است از پنتاکلروفنل و یا مواد مشابه دیگر به عنوان محافظ چوب کندوها استفاده شود حتما باید با کارشناسان یا مراجع ذیصلاح تولیدات ارگانیک مشورت بعمل آید .باید مطمئن شد که مواد محافظ چوب حاوی حشره کش نباشند و یا برای زنبورها مضر نیستند زیرا بعضی از محافظ های چوب ، حاوی ترکیبات کشنده و یا مضر برای حشرات هستند.

7-در برخی زنبورستان ها ، برای حفاظت کف کندوها، آن ها را در پارافین می جوشانند.اگر چه پارافین محافظ خوبی برای چوب است ولی حتما باید با اجازه کارشناسان و مشاورین تولید ارگانیک مصرف شود .در مواقعی که زنبورها با مشورت کارشناسان ناگزیر به استفاده از پارافین می باشد، باید به یاد داشته باشد که نقطه جوش پارافین ، پایین است لذا استفاده از آن مستلزم رعایت جوانب احتیاط در مقابل خطر شعله ور شدن آن است .

8- استفاده مجدد از شان های ترد و مرطوب کندوهای معمولی که عسل آن استحصال گردیده ، ممنون است.

9-هر یک از کندوها باید دارای یک کد شناسایی عددی باشند که ویژگی های کندو و کلنی در آن لحاظ گردد.